Third Rome refers to the doctrine that Russia or, specifically, Moscow succeeded Rome and Byzantium Rome as the ultimate center of true Christianity and of the Roman Empire. This is the most generally misunderstood and abused of the several expressions of Russia's new place in the world resulting from domestic and international events of the 1430s and 1520s. The monk Filofei of the Pskov-Eliazarov monastery formulated it in one or two epistles, written between 1523 and 1526, which were then reworked during the sixteenth and seventeenth centuries.

Trzeci Rzym to koncepcja historiozoficzna stworzona przez mnicha Filoteusza z Pskowa pod koniec XV wieku, głosząca, że pierwszy Rzym upadł na skutek herezji, drugi Rzym – Konstantynopol – na skutek zdrady prawdziwej wiary, trzecim Rzymem jest Moskwa, a czwartego już nie będzie. Najstarszym zachowanym dokumentem, w którym teoria trzech Rzymów została zaprezentowana jest list Filoteusza do księcia Wasyla III Rurykowicza z 1510

Der Ausdruck „Moskau, Drittes Rom“ wird im 16. Jahrhundert in drei Briefen des Philotheus , Starez des Pskower Eleazar-Klosters, an den Großfürsten Wassili III., an den Kirchenschreiber Misjur Munechin und an Iwan den Schrecklichen geprägt. Seitdem wurde diese Wendung als vorgebliche Staatstheorie immer wieder aufgegriffen, um den Machtanspruch Russlands zu untermauern.