Wczesne Śre­dnio­wie­cze najtrudniejsze zagadki

Herodot wspomina o ciężkiej jeździe scytyjskiego plemienia Massagetów na służbie królów z Persji z dynastii Achemenidów. Wyżej wspomniana ciężka jazda w okresie upadku Imperium Achemenidów przekształciła się w znanych nam katafraktów. Ta elitarna ciężka jazda była wykorzystywana przez Rzymian, Partów, nomadów i Bizantyjczyków.

Około 623 r. w państwie Awarów wybuchło powstanie słowiańskie, na którego czele stanął kupiec frankijski Samo. Powstanie zakończyło się sukcesem, a Samo stworzył pierwsze państwo słowiańskie. Prawdopodobnie objęło ono Morawy, Kotlinę Czeską, część Panonii. Państwem Samona istniały na ziemiach słowiańskich podobne zrzeszenia państwowe o charakterze demokracji wojennej, jednak nie ma na to dowodów historycznych.

Wielka wędrówka ludów – okres migracji plemion barbarzyńskich, w szczególności Hunów i Germanów, na terytorium Cesarstwa Rzymskiego i sąsiednie, u schyłku starożytności i w początkach średniowiecza (IV–VI wiek). Proces ten radykalnie odmienił obraz kontynentu europejskiego – doprowadził do zmian etnicznych na dużych obszarach, wyznaczył koniec starożytności i pociągnął za sobą upadek cesarstwa.

Hunowie – lud koczowniczy, który ok. roku 370 najechał Europę i wywołując wielką wędrówkę ludów, przyczynił się do upadku Cesarstwa zachodniorzymskiego. Hunowie, lud turecko-mongolski, wywodził się ze stepów Azji Środkowej. Już w kronikach chińskich z II w. p.n.e. notowano liczne ataki koczowniczego ludu Xiongnu. Właśnie przed nimi Państwo Środka miało być chronione przez Wielki Mur.