Olsztyn położony jest nad rzeką Łyną w granicach Pojezierza Olsztyńskiego. Niemiecka nazwa miejscowości „Allenstein” (pol. „Kamień nad Łyną”) pochodzi od staropruskiej nazwy „Alna” oznaczającej samicę jelenia „łanię”, która z kolei stała się później nazwą rzeki Łyny. Polacy nazywali miejscowość Holstin, a później Olstyn, ale wymawiano tę nazwę tak jak dzisiaj – Olsztyn. Miasto to uzyskało prawa miejskie w 1353 roku, zaś pierwsze wzmianki o tym mieście pochodzą z ok. 1334 roku. Honorowym obywatelem tego miasta był min. papież Jan Paweł II.