Przez długi czas Traugutt, adiutant Sztabu Głównego carskiej Armii Drugiej, odmawiał przystąpienia do powstania styczniowego. Wszedł do walki w kwietniu 1863 roku, objął dowództwo nad oddziałem kobryńskim. Później udał się do Warszawy, skąd wysłany został na rozmowy z rządem Francji do Paryża. Po upadku Rządu Narodowego czerwonych 17 października 1863 Romuald Traugutt został dowódcą powstania.