Bi­zan­cjum 10 najtrudniejszych zagadek

Leon I był pierwszym cesarzem Wschodniorzymskim koronowanym przez Patriarchę Konstantynopola Anatoliusza.

Irena, Irene Sarantapechaina, Irena z Aten, – cesarzowa bizantyńska (797–802), żona Leona IV. Od 780 Irena była regentką przy małoletnim synu Konstantynie VI. W 787, podczas II soboru nicejskiego, przywróciła kult obrazów. Gdy pełnoletni syn objął tron, doszło do trwałego konfliktu o władzę między synem i matką. Ostatecznie cesarzowa doprowadziła do oślepienia go i osadzenia w więzieniu, gdzie zmarł. Ze względu na rolę w walce z ikonoklazmem bywa czczona jako święta na Wschodzie i Zachodzie chrześcijaństwa, choć nie doszło nigdy do jej oficjalnej kanonizacji.

Konstantyn V Kopronim (718 - 775), cesarz bizantyński, jeden z największych obrazoburców. Przydomek Kopronim (kopros, łajno) nadali mu nieprzychylni ikonoklastom historycy. Na soborze w Hierei zakazał przechowywania i wytwarzania jakichkolwiek dzieł sztuki związanych z kultem chrześcijańskim. Był to wstęp do szeroko zakrojonej akcji niszczenia dzieł przedstawiających postaci świętych, Trójcę Świętą i.t.p.. Z kościołów wyrywano ściany z mozaikami, palono ilustrowane księgi, dziesiątki klasztorów zamieniono w składy broni i koszary, tysiące mnichów przymusowo ożeniono z byłymi nierządnicami.

Są to formy oboczne.

Księga Suda cytowana często pod łacińskim tytułem Liber Suda to leksykon bizantyjski z X w. obejmujący ok. 30 tys. haseł, z czego ok. 900 to artykuły rzeczowe, w większości historyczne i literackie. Wobec niedostatku źródeł starożytnych księga stanowi bezcenne i w wielu przypadkach jedyne źródło informacji historycznych. Justus Lipsius flamandzki historyk i filozof nazywał ją "baranem o złotym runie".

Hezychazm (hesychasmos; od greckiego ‘ησυχία, hēsychía – wyciszenie ) to bizantyński nurt mistyczny, który osiągnął szczytowy rozwój i popularność w wieku XIV. Zasadniczą ideą hezychazmu jest duchowa łączność człowieka z Bogiem jako forma jego deifikacji. Hezychaści głosili możliwość ujrzenia Światłości Bożej dzięki intensywnej modlitwie, kontemplacji i specyficznym praktykom ascetycznym, polegającym na wstrzymywaniu oddechu w trakcie modlitewnego wyciszenia. Doktrynę rozwinął w sposób najpełniejszy Grzegorz Palamas, mnich z góry Athos, od którego nazwiska hezychazm zwano często palamizmem.

Wyspy Książęce to wyspy na Morzu Marmara po anatolijskiej stronie Stambułu. Grupa dziesięciu wysp i dwóch małych skalnych raf. W czasach bizantyjskich służyły za miejsce zsyłki książąt, księży i księżniczek. W czasach Imperium Osmańskiego zsyłano tu członków rodziny sułtana. W starożytności zwano je Demonnesoi – Wyspy Ludu, w Bizancjum – Papadanisia – Wyspy Książąt.

Jedna z najstarszych i najcenniejszych gemm na świecie, bizantyjska intaglia z heliotropu, znajduje się w Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej w Przemyślu. Została znaleziona przypadkowo przez ośmioletnią Ewę Szumańską w 1897 roku w pryzmie żwiru wydobytego z Sanu. Brat dziewczynki sprzedał gemmę swojemu rówieśnikowi Kazimierzowi Osińskiemu, późniejszemu założycielowi muzeum w Przemyślu. Stał się on pierwszym badaczem znaleziska.

Teofano lub Teophano (956 - 991) była księżniczką bizantyńską, żoną cesarza Ottona II. Otton i Teofano mieli razem syna i cztery córki; w tym Matyldę, matkę królowej Polski Rychezy. Teofano była krytykowna za dekadencję; codzienne kąpiele i wprowadzenie w Niemczech zwyczaju noszenia luksusowych szat i biżuterii. Przypisuje jej się wprowadzenie w Europie Zachodniej zwyczaju używania widelca. Kronikarze opisują poruszenie jakie wywołała, gdy zaczęła używać złotego podwójnego szpikulca aby podawać jedzenie do ust, zamiast jeść przy użyciu rąk, jak to było w zwyczaju.

Mapa z Madaby mozaika podłogowa w cerkwi św. Jerzego w Madabie w Jordanii, przedstawiająca mapę Bliskiego Wschodu, pochodząca z okresu bizantyjskiego. Mozaika stanowi najstarsze kartograficzne przedstawienie Ziemi Świętej, z uwzględnieniem Jerozolimy. Pochodzi z VI wieku.