Gatunki literackie - pytania

Moralitet – gatunek dramatyczny o tematyce religijnej, ukształtowany w XIV wieku na północy Europy. Moralitety ukazywały dzieje jednostkowego bohatera, wybierającego pomiędzy złem a dobrem, potępieniem a zbawieniem. Były to zazwyczaj utwory długie (nawet ponad 20000 wersów.

Jajjukara – gatunek literacki wywodzący się z tradycji ajnuskiej. Rodzaj prostej pieśni, wykonywanej najczęściej podczas podróży. Już na początku XX wieku był gatunkiem praktycznie wymarłym, Bronisław Piłsudski zdołał zapisać jedyne dwa utwory uznawane za jajjukara[4]. Zaliczany do liryki.

Dytyramb pieśń pochwalna o charakterze patetycznym, wzniosłym, niekiedy tragicznym; z czasem nabrał cech patetycznej poezji emocjonalnej. Dytyramb był w greckiej liryce chóralnej pieśnią pochwalną na cześć Dionizosa, opiewającą jego cierpienia i radości. W następnych stuleciach uległ on konwencjonalizacji i schematyzacji, równocześnie zaś muzyka wzięła w nim górę nad słowem poetyckim.

Epigramat – krótki utwór poetycki w formie aforyzmu, wywodzący się z napisów informacyjnych w starożytnej Grecji zamieszczanych na grobach, pomnikach lub ofiarach wotywnych. Tekst inskrypcji krótki, przeważnie dwuwierszowy, pisany dystychem elegijnym. Pierwszą antologię greckich epigramatów sporządził Meleager z Gadary około 60 p.n.e.

Kuplet (fr. couplet) – dwuwiersz o charakterze pieśniowo-tanecznym występujący we francuskiej poezji średniowiecznej, a współcześnie w twórczości ludowej. Liczy 2 wersy.

Kodycyl (łac. codicillus – dodatek do testamentu) – przeniesiona z języka prawniczego nazwa końcowej części utworu literackiego, mającej formę ostatniej woli, często wyrażonej w sposób żartobliwy. Przykładem takiego utworu jest Wielki testament François Villona.

Sonet – kunsztowna kompozycja poetyckiego utworu literackiego, złożona z 14 wersów zgrupowanych w dwóch czterowierszach (tetrastychach), rymowanych zwykle abba abba, i dwóch trójwierszach (tercynach). Pierwsza zwrotka zwykle opisuje temat, druga odnosi go do podmiotu wiersza, a tercyny zawierają refleksję na jego temat.

Hodoeporikon (gr. hodoiporikón) lub itinerarium, iter (łac. podróż) to gatunek literacki wywodzący się ze starogreckich i starorzymskich poetyckich opisów podróży. Pierwszym znanym rzymskim hodoeporikonem jest ,,Iter Sicilium'' Lucyliusza z II w. p.n.e., a najsłynniejsze to ,,Iter Brandisium'' Horacego. Itineraria zawierały bardzo szczegółowe obserwacje na temat podróży i przebytych odległości.

Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki to powieść Ignacego Krasickiego opublikowana 15 marca 1776 w wydawnictwie Michała Grölla. Powieść pisana jest w formie relacji pamiętnikarskiej głównego bohatera, mającej nadać utworowi cechy autentyzmu. Utwór uznawany jest za pierwszą polską powieść.

Edgar Allan Poe po dzień dzisiejszy postrzegany jest przez krytyków jako prekursor gatunku jakim jest powieść detektywistyczna. Dzieła francuskie, w tym te Vidocqa, zainspirowały go do napisania trzech krótkich nowel o charakterze kryminalnym: Zabójstwo przy Rue Morgue (1841), Tajemnica Marii Roget (1842), Skradziony list (1844). Trylogia Edgara Allana Poe okazała się być esencją tego typu gatunku; zagadka zbrodni może być rozwiązana tylko i wyłącznie wtedy, kiedy detektyw przeprowadzi racjonalne i logiczne śledztwo.