Georóżnorodność - pytania

Ruchome wydmy na terenie Słowińskiego Parku Narodowego ukształtowały się w wyniku akumulacyjnych procesów eolicznych. Powstały w młodszym holocenie (ok. 4 500 lat temu) i tworzą się do dziś. Wydmy przemieszczają się zgodnie z dominującym kierunkiem wiatru, z zachodu na wschód ze średnią prędkością od 5 do 10 m/rok, a w szczególnie wietrznych latach do 20 m/rok. Wysokość najwyższej z wydm ruchomych, najbardziej wysuniętej na wschód - wydmy Łąckiej, wynosi około 40 m.

Geopark ten jest projektowany na obszarze Równiny Augustowskiej i ma chronić formy krajobrazu pochodzenia lodowcowego, m.in. rynny jezior przekształcone w niecki wytopiskowe, wzgórza kemów i ozów, formy szczelinowe oraz wydmy pochodzenia eolicznego. W okolicy projektowanego geoparku znajdują się także liczne atrakcje kulturowe i turystyczne na czele z Kanałem Augustowskim i rzeką Czarną Hańczą tak lubianą przez kajakarzy. fot. Katarzyna Pochocka (PIG-PIB)

Z najstarszych skał – z kambryjskich łupków, których wiek obliczono na 500 mln lat – są zbudowane Góry Pieprzowe (woj. świętokrzyskie). Łupki te rozpadają się w procesie wietrzenia w specyficzny sposób, a zwietrzelina barwą i kształtem przypomina ziarna pieprzu. Fot. Sylwester Salwa (PIG-PIB)

Region Pogórza Kaczawskiego w Sudetach wyróżnia się spośród innych regionów w Polsce niezwykłą georóżnorodnością. Szczególnie interesujące są wzgórza będące pozostałością aktywności wulkanicznej, która miała miejsce w oligocenie i miocenie. To z tego powodu region zwany jest Krainą Wygasłych Wulkanów. Jednym z najciekawszych wzniesień jest Ostrzyca Proboszczowicka o wysokości 501 m n.p.m. Jest ono pozostałością komina wygasłego wulkanu tarczowego (nek). Wzniesienie zbudowane jest z bazanitu – wylewnej skały magmowej zbliżonej do bazaltu.

Największym znalezionym w Polsce meteorytem jest „Kruszynka”. Meteoryt waży 271 kg i został odnaleziony w 2017 r. w podpoznańskim Morasku. Zaliczany jest do meteorytów żelaznych (oktaedrtytów gruboziarnistych). Około 5 tysięcy lat temu nad obszarem należącym obecnie do północnych krańców Poznania miał miejsce deszcz meteorytów. Miejsce to jest największym w Europie skupiskiem kraterów powstałych po uderzeniu meteorytów żelaznych. Dla ochrony kraterów utworzono rezerwat przyrody „Meteoryt Morasko”. Meteoryt „Kruszynka” znajduje się w prywatnej kolekcji.

Maczuga Herkulesa– jest zbudowana z twardych wapieni skalistych. Powstała w wyniku krasowej działalności wód. Jej wysokość wynosi około 25 m. Znajduje się w Pieskowej Skale na obszarze Ojcowskiego Parku Narodowego. Skała stanowi cenne geostanowisko, czyli obiekt przyrody nieożywionej ważny z punktu widzenia zachowania georóżnorodności oraz nauki. PIG-PIB prowadzi Centralny Rejestr Geostanowisk Polski (CRGP) https://cbdgportal.pgi.gov.pl/geostanowiska.

Tropy najstarszych na świecie czworonogów (tetrapodów) zostały odkryte w 2002 r. w kamieniołomie w Zachełmiu. Ich wiek oceniono na 395 mln lat (dewon). Tetrapody te żyły w solankowych jeziorach blisko wybrzeża, ale zapuszczały się również na otwarte morze. Wnioski z badań opublikowano w styczniu 2010 r. na łamach jednego z najbardziej prestiżowych czasopism naukowych – Nature. Do dzisiaj ukazało się kilkanaście publikacji naukowych na ten temat. Rezerwat przyrody Kamieniołom Zachełmie położony jest we wsi Zachełmie koło Kielc, na Świętokrzyskim Szlaku Archeo-Geologicznym. Fot. Piotr Szrek

Światowy Geopark UNESCO Łuk Mużakowa w woj. lubuskim położony jest na granicy Polski i Niemiec. To spiętrzona morena polodowcowa o unikalnym, idealnym kształcie litery „U”. Łuk Mużakowa jest również zapisem górniczej działalności człowieka. Znajdujące się tu liczne zbiorniki wodne to wyrobiska po eksploatacji węgla brunatnego i towarzyszących im iłów ceramicznych. Woda w zbiornikach mieni się różnymi barwami - od turkusowego, zielonego i granatowego do pomarańczowego, czerwonego i brunatnego, w zależności od zawartości związków chemicznych, budowy podłoża i pory dnia. Fot. Marcin Olkowicz

Najdłuższa, i zarazem najgłębsza, jaskinia w Polsce to jaskinia Wielka Śnieżna w Tatrach. Długość odkrytych dotychczas korytarzy wynosi 23 753 m, a deniwelacja 824 m. Rozwinięta jest w triasowych wapieniach i dolomitach. Pełne informacje o jaskini można znaleźć w portalu Centralnej Bazy Danych Geologicznych (CBDG ) w zakładce Jaskinie Polski http://jaskiniepolski.pgi.gov.pl/Details/Information/490

Głaz Podchorążych – nazwa podchodzi od ulicy Podchorążych w Warszawie, gdzie głaz w 1938 r. został znaleziony podczas kopania kolektora. Mierzący 10 metrów sześciennych kubatury i ważący około 30 ton głaz narzutowy (gnejs biotytowy z licznymi iniekcjami) ustawiono w 1959 r. przy głównym wejściu do siedziby PIG-PIB. Głaz Podchorążych jest największym głazem narzutowym znalezionym na terenie stolicy. Przywędrował do nas wraz z lądolodem ze Skandynawii. Fot. Krystian Lisiak (PIG-PIB)